Τα Υλικά Μοντεσσόρι πήραν το όνομά τους από την επιστήμονα και παιδαγωγό Δρ Μαρία Μοντεσσόρι. Είναι εκπαιδευτικά υλικά που σχεδίασε η ίδια έπειτα από πολύχρονη έρευνα και παρατήρηση των παιδιών. Ο τρόπος εμφάνισης και παρουσίασης των υλικών Μοντεσσόρι είναι θεμελιώδης για τη μεθοδολογία Μοντεσσόρι. Κάθε υλικό έχει έναν συγκεκριμένο εκπαιδευτικό στόχο. Παρόλα αυτά, όλα τα Μοντεσσοριανά υλικά έχουν κοινά χαρακτηριστικά όπως είναι η απομόνωση ιδιοτήτων, η εργασία από το απλό στο σύνθετο, η εμφάνιση τους με συγκεκριμένο τρόπο, η οριοθέτηση του χώρου και ο έλεγχος σφάλματος.
Απομόνωση ιδιοτήτων
Κάθε υλικό που παρουσιάζεται στο παιδί, επικεντρώνεται σε μια μόνο ιδιότητα ή δεξιότητα. Η απομόνωση ιδιοτήτων παρατηρείται εντονότερα στα αισθητηριακά υλικά όπου το παιδί τοποθετεί τα αντικείμενα σε σειρά σύμφωνα με το σχήμα, το χρώμα ή το μεγεθος του υλικού. Αυτό επιτρέπει στα παιδιά να ασχοληθούν βαθιά με το υλικό καθώς ανακαλύπτουν, εξασκούνται και κυριαρχούν στο μαθησιακό αποτέλεσμα με τον δικό τους ρυθμό. Κάθε υλικό έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο όλων των άλλων υλικών για να χτίσει σταδιακά τις γνώσεις και τις δεξιότητες των παιδιών σε κάθε θεματική περιοχή.
Εργασία από το απλό στο σύνθετο
Το υλικό παρουσιάζεται στο παιδί πρώτα με τον απλό τρόπο εργασίας. Κάθε υλικό αναλύει μια βασική ιδέα σε απλά βήματα που τα παιδιά κατακτούν μέσω της πρακτικής εξερεύνησης. Αυτή η πτυχή καθιστά τα υλικά Μοντεσσόρι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, καθώς εμπλέκουν το χέρι, καθώς και το μυαλό, σε όλες τις μαθησιακές εμπειρίες. Έπειτα το παιδί ενθαρρύνεται να εργαστεί με το υλικό ελεύθερα επαναλαμβάνοντας τα βήματα της παρουσίασης. Με την επανάληψη, το παιδί αποκτά δεξιότητες, αποκτά γνώσεις και εμπειρία. Όταν ο Μοντεσσοριανός παιδαγωγός δει ότι το παιδί είναι έτοιμο, θα του δείξει περισσότερες λεπτομέρειες, πιο σύνθετες για το συγκεκριμένο υλικό.
Εμφάνιση υλικών
Τα υλικά Μοντεσσόρι εμφανίζονται με συγκεκριμένους τρόπους:
- Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει το υλικό μόνο αφού παρατηρήσει τα παιδιά ότι είναι έτοιμα για εργασία για το υλικό ή ενδιαφέρθηκαν για το συγκεκριμένο υλικό.
- Κάθε υλικό Μοντεσσόρι πρέπει να είναι πλήρη (να μην λείπουν κομμάτια), καθαρό και σε καλή κατάσταση αλλιώς αποσύρεται από το περιβάλλον της αίθουσας.
- Στα ράφια υπάρχει μόνο ένα σετ από το κάθε υλικό (τα υλικά δεν είναι διπλά)
- Τα υλικά τοποθετούνται σε ανοιχτά, εύκολα προσβάσιμα ράφια, από αριστερά προς τα δεξιά, από πάνω προς τα κάτω, από το πιό απλό στο σύνθετο.
- Κάθε υλικό έχει τη δική του ξεχωριστή θέση στην τάξη, σε περιοχές μάθησης σύμφωνα με το Μοντεσσοριανό Πρόγραμμα Σπουδών
- Τα υλικά αποθηκεύονται σε μεγάλη ποικιλία όμορφων δοχείων όπως κουτιά, καλάθια, δίσκους, μπολ
Λεπτές Κινητικές Δεξιότητες
Τα υλικά Μοντεσσόρι ενθαρρύνουν την κίνηση και την εξερεύνηση. Η ικανότητα χειρισμού των υλικών, τα καθιστά εξαιρετικά ευεργετικά στην ανάπτυξη λεπτών κινητικών δεξιοτήτων. Αυτές οι δεξιότητες αποτελούν βασικά συστατικά μιας ισορροπημένης προσέγγισης στην προσχολική εκπαίδευση, καθώς ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία, τη συγκέντρωση και προετοιμάζουν τα παιδιά για την πραγματική ζωή.
Οριοθέτηση του χώρου εργασίας
Τα παιδιά εργάζονται με Μοντεσσοριανά υλικά είτε σε ένα τραπέζι είτε σε ένα χαλί στο πάτωμα. Τα χαλάκια είναι χρήσιμα για δραστηριότητες που χρησιμοποιούν μεγάλα υλικά, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται σε ορισμένες αισθητηριακές και μαθηματικές δραστηριότητες. Τα χαλάκια εργασίας είναι πολύ σημαντικά επειδή βοηθούν το παιδί να παραμείνει οργανωμένο και να οριοθετήσει τον χώρο εργασίας. Τελειώνοντας τα παιδιά την εργασία τους, τα χαλάκια τυλίγονται και αποθηκεύονται σε ένα συγκεκριμένο μέρος στην τάξη. Μπαίνοντας στην τάξη Μοντεσσόρι, το τύλιγμα χαλιού και η αποθήκευση του είναι από τα πρώτα μαθήματα που παρουσιάζονται στα παιδιά.
Έλεγχος σφάλματος
Τα περισσότερα υλικά Montessori έχουν έλεγχο σφάλματος, έτσι ώστε να παρέχουν γρήγορη ανατροφοδότηση για το παιδί που του επιτρέπει να αυτο-διορθώνεται ανεξάρτητα.
Αυτοεκπαίδευση
Τα υλικά Montessori έχουν σχεδιαστεί για χρήση χωρίς τη βοήθεια ενήλικα. Αυτό επιτρέπει στα παιδιά να ανακαλύψουν και να κυριαρχήσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε υλικού μέσω της επανάληψης και της εξάσκησης ανεξάρτητα.