Πώς να πειθαρχήσω θετικά το παιδί μου

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Πώς να πειθαρχήσω θετικά το παιδί μου», πρέπει πρώτα να πούμε πως η πειθαρχία για τη διαπαιδαγώγηση παιδιών, δεν μπορεί να έχει μόνο μια τεχνική ή να ισχύει η ίδια τεχνική για όλα τα παιδιά.

 

Κατά καιρούς βλέπουμε άρθρα για την πειθαρχία και όρια στα παιδιά που ενώ οι αρθρογράφοι προσπαθούν με τις γνώσεις τους να δώσουν λύσεις, οι γονείς που διαβάζουν τα συγκεκριμένα άρθρα, έχουν τις αμφιβολίες τους και συχνά τα σχολιάζουν αρνητικά ως μη αποδοτικά και ότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

 

Η αλήθεια είναι ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό ακόμα και μέσα στην ίδια οικογένεια. Το κάθε παιδί χρειάζεται διαφορετική μεταχείρηση και δεν πρέπει ποτέ να συγκρίνουμε το ένα παιδί μας με το άλλο, αλλά το ίδιο το παιδί με τον εαυτό του και την προσωπική του πρόοδο. Για να διορθωθεί μια κακή συνήθεια, για να μάθουν τα παιδιά να υπακούν στους κανόνες, να σέβονται, για να έχουν αυτοπεποίθηση και για να τα βοηθήσουμε να γίνουν πιο ανεξάρτητα, χρειάζονται χρόνο, αφοσίωση και υπομονή. Δεν μπορούμε να περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα, αλλά ούτε και να βρούμε μια λύση χωρίς να δουλέψουμε.

 

«Χρειάζεται χώρο και χρόνο το παιδί» έλεγε ο Ρουσώ (Rousseau), ο πρώτος φιλόσοφος που ασχολήθηκε με την αγωγή του παιδιού.

 

Φιλοσοφία του Rousseau για την αγωγή του παιδιού

• Δεν πρέπει να θέλω να κερδίζω χρόνο στην αγωγή του παιδιού, αλλά να χάνω χρόνο.
• Στο σχολείο το παιδί δυσκολεύεται να αφομοιώσει και να καταλάβει, διότι δεν συμβαδίζει η κάλυψη της ύλης με τον απαιτούμενο χρόνο που χρειάζεται το παιδί.
• Δυο αρχές της αγωγής είναι η αυτονομία της παιδικής ηλικίας και το να θέλεις να «χάνεις χρόνο», δηλαδή να δίνεις αρκετό χρόνο στο παιδί.
• Πριν το παιδί φτάσει να έχει αρνητικές συνήθειες, πρέπει να το προλάβουμε.
• Αυτοί που διαπαιδαγωγούν το παιδί, πρέπει και να το συγκρατούν και αυτό το καθήκον δεν είναι εύκολο. Το παιδί πρέπει να διατηρήσει τις ορμές της φύσης, αλλά και την αγωγή. Δεν το πειθαρχούμε ως ζώο, ούτε όπως ένα ενήλικα, αλλά ως παιδί.
• Μέσα από την αγωγή, γνωρίζει τις ανάγκες του, αναπτύσσει κρίση. Η αγωγή που παίρνει το παιδί, αποτελείται από τρεις άξονες: από τη φύση, που είναι η εσωτερική ανάπτυξη των ικανοτήτων, από τους ανθρώπους, που είναι η χρήση αυτών των ικανοτήτων, όπως μας την διδάσκουν οι άνθρωποι αποκτώντας εμπειρίες και τα αντικείμενα γύρω μας που μας επηρεάζουν.
• Πειθαρχία και ελευθερία είναι αδιαχώριστες συνθήκες.

 

Νέα προσέγγιση για την πειθαρχία

Η χρήση απειλών, φωνών και αυταρχικών μεθόδων πειθαρχίας έχουν κριθεί πλέον από τους παιδοψυχολόγους ως αποτυχημένες πρακτικές. Και αυτό γιατί μπορεί μεν να επιτυγχάνουν τον στόχο τους βραχυπρόθεσμα, όμως μακροπρόθεσμα έχει βρεθεί ότι οδηγούν τα παιδιά σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα. Έτσι, τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να ακολουθούν στρατηγικές με έμφαση στο να προάγουν τη θετική συμπεριφορά του παιδιού και κάποιοι παιδοψυχολόγοι χρησιμοποιούν για τη μέθοδο αυτή τον όρο «θετική πειθαρχία».

 

Ο όρος «θετική πειθαρχία» έχει να κάνει με τεχνικές και μεθόδους που χαρακτηρίζονται ως «θετικές» και εφαρμόζονται από τους γονείς προς τα παιδιά, δίνοντας έμφαση στην επιδοκιμασία και την επιβράβευση θετικών συμπεριφορών εκ μέρους των παιδιών και στη μη ενασχόληση επίδειξης αρνητικών συμπεριφορών.

Τεχνικές θετικής πειθαρχίας

 

• Οι γονείς από κοινού, αποφασίζουν τους κανόνες και τα όρια που θα θέσουν στο δικό τους σπίτι, βασισμένοι πάντα στις ηλικίες των παιδιών, την προσωπικότητα του κάθε ενός και τις ανάγκες της οικογένειας. Μπορούν να συμμετέχουν και τα παιδιά στην λήψη αποφάσεων.
• Οι κανόνες και οι ρουτίνες πρέπει να τηρούνται πάντα και όχι όποτε μας συμφέρει.
• Να υπάρχει σταθερότητα σε αυτά που λέμε και να είμαστε πρώτα εμείς τα σωστά πρότυπα για τα παιδιά.
• Αυτό που λέει ο ένας γονιός, να μην αντικρούεται από τον άλλο.
• Να συμφωνούν και να μοιράζονται ευθύνες γιατί είναι μεγάλο βάρος να το επωμίζεται μόνο ο ένας γονιός, ειδικά αν έχουμε δύσκολα παιδιά ή με κάποιο σύνδρομο.
• Να δίνουμε τον απαιτούμενο χρόνο στο παιδί, χωρίς να βιαζόμαστε. Καλύτερα να ξυπνάμε πιο νωρίς το πρωί, παρά να τρέχουμε και να αγχώνουμε το παιδί να ετοιμαστεί γρήγορα.
• Καθόμαστε στο ύψος των παιδιών για να τους μιλήσουμε, κοιτάζοντας τα στα μάτια.
• Μιλάμε με πιο έντονη, όχι δυνατή φωνή στα παιδιά, θυμίζοντας τους τους κανόνες που μόλις παραβίασαν με θετικό τρόπο π.χ. «το πηρούνι το χρησιμοποιούμε για να μας βοηθά να τρώμε». Ο αρνητικός τρόπος θα ήταν: «Μην χτυπάς το πηρούνι στο τραπέζι».
• Επιβραβεύουμε την θετική συμπεριφορά και όχι την αρνητική. Τα παιδιά κάνουν πολλές φορές «αταξίες» για να τραβήξουν την προσοχή μας. Εμείς τους λέμε με φωνές, «όχι», «μη», «γιατί το έκανες αυτό», «δεν είναι σωστό αυτό», με αποτέλεσμα να εστιάζουμε στην αρνητική συμπεριφορά τους. Προτιμήστε να επιβραβεύετε την θετική συμπεριφορά π.χ «Χαίρομαι που κάθεσαι ήσυχα την ώρα του φαγητού» ή «με έκανες πολύ περήφανη που ήσουν κοντά μου στην υπεραγορά και διάλεξες μόνο ένα γλυκό όπως συμφωνήσαμε».
• Όταν παραβιαστεί ένας κανόνας, το πρώτο που κάνουμε είναι να του υπενθυμήσουμε τον κανόνα και έπειτα να προειδοποιήσουμε το παιδί ότι εάν το ξανακάνει, θα έχει «συνέπεια».
• Δεν λέμε την λέξη «τιμωρία», αλλά «συνέπεια» και η διάρκεια της συνέπειας είναι ανάλογη με την ηλικία του παιδιού, π.χ. δύο λεπτά για ένα δίχρονο, τρία λεπτά για ένα τρίχρονο, τέσσερα λεπτά για ένα τετράχρονο κ.τ.λ.

 

Τεχνική «καρέκλα της σκέψης»

Είναι μια τεχνική που αγαπήθηκε από πολλούς εκπαιδευτικούς και γονείς. Ορισμένοι άνθρωποι το αποκαλούν «τάιμ-άουτ». Αντί για καρέκλα μπορεί να χρησιμοποιήσουμε, ένα χαλάκι, ένα σκαμπό, ένα σκαλοπάτι.

Η βασική ιδέα πίσω από αυτή την τεχνική είναι να απομακρυνθεί το παιδί για ένα μικρό χρονικό διάστημα από το χώρο όπου σημειώθηκε η «κακή» συμπεριφορά ώστε να έχει την ευκαιρία να ηρεμήσει, να σκεφτεί και να απολογηθεί για αυτό.

 

Γιατί όμως είναι σημαντικό να απομακρυνθεί από το χώρο που βρισκόταν; Διότι εάν απομακρυνθεί, ακόμα κι αν βρίσκεται στο οπτικό σας πεδίο, του δείχνετε ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν αποτελεί το σωστό τρόπο για να σας τραβήξει την προσοχή. Επειδή πολλές άσχημες συμπεριφορές έχουν ως στόχο να προσελκύσουν την προσοχή, αυτή η πτυχή είναι πολύ σημαντική.

 

Συγχρόνως, του δείχνετε ότι όταν είναι «άτακτο», όταν δαγκώνει, χτυπά ή επιτίθεται, δεν μπορεί να συνεχίσει να συμμετέχει στις οικογενειακές δραστηριότητες ή να κάνει αυτό που έκανε μέχρι να περάσει ο χρόνος του και να απολογηθεί.

 

Πώς λειτουργεί η τεχνική «καρέκλα της σκέψης»

• Προειδοποίηση, είναι το πρώτο βήμα. Πηγαίνουμε κοντά στο παιδί, κατεβαίνουμε στο ύψος του και επιδιώκουμε οπτική επαφή. Χρησιμοποιούμε τη φωνή της εξουσίας, χωρίς να φωνάζουμε, για να επεξηγήσουμε στο παιδί γιατί η συμπεριφορά του δεν ήταν σωστή. Παράδειγμα: «Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Κλότσησες τον αδελφό σου και πόνεσε πολύ. Να είσαι ευγενική με τους ανθρώπους. Εάν επαναληφθεί, θα καθίσεις στην καρέκλα της σκέψης». Προειδοποιούμε μόνο μια φορά και φεύγουμε χωρίς να περιμένουμε την αντίδραση του παιδιού.
• Καρέκλα της σκέψης

Όταν μερικά λεπτά αργότερα, το παιδί κλοτσά πάλι τον αδελφό της, την πηγαίνουμε κατευθείαν στην καρέκλα της σκέψης.

• Επεξήγηση

Εξηγούμε στο παιδί το λόγο που κάθησε στην καρέκλα κατεβαίνοντας στο ύψος της: «Δεν θα κλοτσάς τον αδελφό σου, ούτε κανέναν άλλο. Δεν χτυπάμε τους ανθρώπους. Αυτή είναι μια απαράδεκτη συμπεριφορά. Τώρα θα καθίσεις εδώ για πέντε λεπτά (για πεντάχρονο παιδί) και θα σκεφτείς τι έχεις κάνει.

• Φύγετε

Δεν ασχολούμαστε άλλο με το παιδί, ανεξάρτητα από το τι μας λέει ή τι κάνει. Φεύγουμε για να συνεχίσουμε αυτό που κάναμε προηγουμένως, παρακολουθώντας το παιδί να μην φύγει από τη θέση του. Αναμένεται ότι το παιδί θα θελήσει να σας αλλάξει γνώμη με επίκληση το συναίσθημα. Πιθανόν να αρχίσει να κλαίει, να λέει ότι δεν θα το ξανακάνει ή να χτυπιέται κάτω ή να σηκώνεται από την καρέκλα. Εάν σηκωθεί από την καρέκλα, βάζουμε ξανά το παιδί πίσω στην καρέκλα για όσες φορές χρειαστεί χωρίς να μιλάμε ή να ακούμε αυτά που λέει. Ο χρόνος θα μετράει από την τελευταία φορά που κάθησε.

• Απολογία

Όταν περάσουν τα πέντε λεπτά, πηγαίνουμε στο παιδί και του λέμε: «Θέλω να ζητήσεις συγνώμη». Πρέπει όμως να πει γιατί απολογείται.

• Λήξη

Μόλις ζητήσει συγνώμη, λέμε: «Σε ευχαριστώ». Δείχνουμε στο παιδί χαμογελώντας ότι αποδεχόμαστε τη συγνώμη του. Δίνουμε ένα φιλί και μια αγκαλιά και το καλούμε ξανά να συμμετέχει στην οικογενειακή δραστηριότητα ή να παίξει όπως πριν.

 

Προσοχή: Είναι πολύ σημαντικό να ακολουθήσουμε τα βήματα όπως περιγράφονται πιο κάτω με συνέπεια και σταθερότητα χωρίς να παραλείπουμε στάδια.

 

Γιατί στο νηπιαγωγείο κάθεται το παιδί και στο σπίτι δεν μας ακούει;

Πολλές φορές, αναρωτιούνται οι γονείς, ποιος να είναι ο λόγος που κάθονται στις θέσεις τους και ακούνε τις οδηγίες των νηπιαγωγών τα παιδιά τους, ενώ στο σπίτι αν και τους δείχνουν την απαραίτητη προσοχή, συχνά δεν ακούνε τις οδηγίες και δεν πειθαρχούν.

 

Οι λόγοι είναι δύο:

1. Στο νηπιαγωγείο, δεν δίνεται απλά η οδηγία και η νηπιαγωγός αφήνει τα παιδιά για να πιεί τον καφέ της ή να μιλήσει στο τηλέφωνο ή να δει τηλεόραση ή να κάνει άλλες δουλειές όπως κάνουν οι γονείς στο σπίτι. Η νηπιαγωγός κάθεται μαζί με τα παιδιά και τους δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον της. Είναι πολύ σημαντικό να καθόμαστε δίπλα στο παιδί και να περνάμε χρόνο μαζί τους παρά να τους λέμε τι πρέπει να κάνουν και να ασχολούμαστε βιαστικά με ότιδήποτε άλλο εκτός από το παιδί.
2. Τα παιδιά αισθάνονται πολύ ελεύθερα στον δικό τους χώρο, είναι πολύ χαρούμενα και ενθουσιασμένα που βρίσκονται στο σπίτι μαζί με τους γονείς τους, ξεχνώντας πολλές φορές κανόνες και ρουτίνες του σπιτιού.

 

Τα παιδιά που λαμβάνουν την αμέριστη και άνευ όρων αγάπη και αποδοχή εκ μέρους των γονέων, αναπτύσσουν θετική εικόνα και καλή αυτο-αντίληψη στο πέρασμα των χρόνων. Έτσι, είναι σημαντικό οι γονείς να δείχνουν βαθύτερη κατανόηση στους τρόπους συμπεριφοράς των παιδιών, χωρίς να βιάζονται να τα μαλώσουν όταν ξεφεύγουν κάποιες φορές.

 

Δείξτε ενδιαφέρον στις δραστηριότητες και τις πράξεις του παιδιού, για να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο γύρω του. Δώστε του ευκαιρίες για δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν και που είναι κατάλληλες για την ηλικία του και ενθαρρύνετέ το να συμμετέχει ενεργά και θετικά. Δείξτε εμπιστοσύνη και τρυφερότητα στο παιδί, χωρίς απαιτήσεις και αυξημένες προσδοκίες. Τα όρια έτσι θα μπαίνουν βήμα-βήμα, όπως ακριβώς θα κατακτούν και τα παιδιά τις ικανότητές τους.

 

 

Για την τεχνική της “καρέκλας της σκέψης” χρησιμοποιήθηκε η πιο κάτω Βιβλιογραφία:

Frost, J. (2008) Ρωτήστε την Νταντά Πρώτων Βοηθειών. Aθήνα: Motiβο