Οι αισθητηριακές δραστηριότητες, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο στην εκπαιδευτική προσέγγιση Μοντεσσόρι. Λέγονται αισθητηριακές γιατί διεγείρουν τις αισθήσεις του παιδιού και τις βελτιώνουν μέσω της επαναλαμβανόμενης πρακτικής άσκησης. Το παιδί, χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του συλλέγοντας πληροφορίες για τον κόσμο μέσω του σώματός του, συμπεριλαμβανομένης της γεύσης, της όσφρησης, της αφής, της όρασης και της ακοής. Μοντεσσόρι – Αισθητηριακές Δραστηριότητες. Ποια είναι η ιστορία πίσω από τα αισθητηριακά υλικά; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά και τα οφέλη για τα παιδιά;
Ιστορία πίσω από τα αισθητηριακά υλικά
Τα αισθητηριακά υλικά ήταν τα πρώτα που δημιούργησε η Δρ Μοντεσσόρι. Είχε μελετήσει προσεκτικά την δουλειά που είχαν κάνει προηγουμένως οι Jean-Marc-Gaspard Itard (1775-1838) και Edouard Séguin (1812-1880) οι οποίοι βοήθησαν παιδιά με αναπηρίες διεγείροντας τις αισθήσεις τους. Η Μαρία Μοντεσσόρι αναγνώρισε την αξία της δουλειάς τους, επέκτεινε τις αρχές τους και προχώρησε στην δημιουργία των δικών της αισθητηριακών υλικών. Πήρε επίσης τη δουλειά τους, με παιδιά με αναπηρία, ένα βήμα παραπέρα δείχνοντας στις τάξεις της ότι οι ίδιες τεχνικές θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τα παιδιά χωρίς αναπηρίες.
Ευαίσθητη Περίοδος
Η Δρ. Μοντεσσόρι παρατηρώντας τα παιδιά, διαπίστωσε ότι υπάρχει μια περίοδος κατά την οποία οδηγούνται να αναπτύξουν τις αισθήσεις τους. Τα παιδιά παρουσιάζουν αυξημένη ετοιμότητα και ικανότητα να μάθουν συγκεκριμένες δεξιότητες και να έχουν συγκεκριμένες εμπειρίες. Εστιάζουν έντονα σε αντικείμενα στο περιβάλλον που σχετίζονται με αυτήν την περιοχή ευαισθησίας και δίνουν λιγότερη προσοχή σε άλλα αντικείμενα.
Η Δρ Μοντεσσόρι διαπίστωσε επίσης ότι, αν και οι αισθήσεις μας αναπτύσσονται καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής μας, ποτέ δεν είναι το δυναμικό ανάπτυξης μεγαλύτερο από ό, τι κατά τα πρώτα έξι χρόνια. Σε αυτήν την ευαίσθητη περίοδο, η σκόπιμη εμπλοκή των παιδιών και ο χειρισμός του περιβάλλοντός τους, επιταχύνει την ανάπτυξη των αισθήσεών τους. Λαμβάνοντας υπόψην την σημαντική αυτή περίοδο για τα παιδιά, η Μαρία Μοντεσσόρι εμπλούτισε το αισθητήριο πρόγραμμα σπουδών για να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτήν την περίοδο ανάπτυξης.
Χαρακτηριστικά των Αισθητηριακών Υλικών
Με τη χρήση των αισθητηριακών υλικών, τα παιδιά ενισχύουν την ανάπτυξη της αντίληψής τους. Οι πληροφορίες που απορροφούν από τον κόσμο γύρω τους αποκτούν δομή. Αρχίζουν να αναγνωρίζουν τις διαφορές όπως είναι το χρώμα, η μορφή, το μέγεθος. Μερικά χαρακτηριστικά είναι:
- Είναι ειδικά σχεδιασμένα για τα παιδικά χεράκια, ώστε τα μικρά παιδιά να μπορούν να τα χειρίζονται εύκολα.
- Είναι κατασκευασμένα με φυσικά υλικά και ωραία χρώματα ώστε να είναι φιλικά και ευχάριστα για τα παιδιά.
- Κάθε αισθητηριακό υλικό έχει σχεδιαστεί για να εκπληρώσει έναν συγκεκριμένο εκπαιδευτικό στόχο.
- Κάθε αισθητηριακό υλικό παρέχει συγκεκριμένα παραδείγματα αφηρημένων εννοιών, όπως για παράδειγμα το χρώμα που είναι αφηρημένη έννοια.
- Τα περισσότερα Μοντεσσόρι αισθητηριακά υλικά έχουν ενσωματωμένο έλεγχο σφάλματος, επιτρέποντας στο παιδί την αυτοδιόρθωση.
- Κάθε υλικό απομονώνει μία ιδιότητα.
- Καθολικές Ιδιότητες. Οι ιδιότητες που απομονώνουν τα αισθητήρια υλικά, όπως μήκος, βάρος, ήχος και χρώμα, γίνονται αντιληπτές με τον ίδιο τρόπο σε όλο τον κόσμο.
- Από το απλό στο σύνθετο. Υπάρχει μια σταδιακή εξέλιξη στον σχεδιασμό του υλικού από το πιο απλό στο πιο σύνθετο.
Η Προσφορά των Αισθητηριακών Δραστηριοτήτων
- Το παιδί διευκρινίζει την εμπειρία του για τον κόσμο και αναπτύσσει την αφηρημένη σκέψη του.
- Το παιδί μαθαίνει να εκπαιδεύεται με βάση τις δικές του ανάγκες και με το δικό του ρυθμό. Η ατομική εκπαίδευση προάγει επίσης την αυτοπειθαρχία, η οποία ενδυναμώνει και ικανοποιεί το παιδί.
- Το παιδί γίνεται πιο αναλυτικό και πιο προετοιμασμένο για πνευματικές δραστηριότητες.
- Το παιδί βελτιώνει τις αισθήσεις και αναπτύσσει γνωστικές δεξιότητες όπως η σκέψη, η κρίση, η σύνδεση και η σύγκριση.
- Βοηθά στη φυσική ανάπτυξη του παιδιού και του δίνει μια αίσθηση της ταυτότητας και της ασφάλειας μέσα στο μαθησιακό περιβάλλον.
- Οι αισθήσεις του παιδιού δημιουργούν μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την ομορφιά και υποστηρίζουν την καλλιτεχνική δημιουργικότητα.
- Ανάπτυξη Αδρής και Λεπτής Κινητικότητας.
- Ανάπτυξη συντονισμού χεριού-ματιού.
- Οι αισθητηριακές δραστηριότητες βοηθούν στον έγκαιρο εντοπισμό αναπηριών ή αδυναμιών στην αντίληψη ενός παιδιού.
- Ανάπτυξη Προφορικής Γλώσσας. Η προφορική γλώσσα αναπτύσσεται άμεσα και έμμεσα σε όλες τις παρουσιάσεις του αισθητήριου υλικού.
- Οπτική Διάκριση. Καθώς τα παιδιά εργάζονται με αισθητηριακό υλικό που βελτιώνει την οπτική τους διάκριση, προετοιμάζονται για διάκριση μεταξύ των σχημάτων των γραμμάτων και τελικά για το γράψιμο και την ανάγνωση.
- Προετοιμασία για γραφή και ανάγνωση. Η δραστηριότητες αισθητηριακού υλικού με σειρά εργασίας από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω, ενισχύει την ίδια εξέλιξη με τη γραπτή λέξη στη δυτική κουλτούρα (διαβάζω από αριστερά προς δεξιά). Το πιάσιμο λαβίδας (χρήση τριών δακτύλων), προετοιμάζει το χέρι του παιδιού για να κρατήσει το μολύβι στην γραφή.
- Ανάπτυξη Μαθηματικής αντίληψης. Τα αισθητηριακά υλικά αναπτύσσουν ακριβές δεξιότητες παρατήρησης. Το παιδί μαθαίνει για το μέγεθος, το βάρος και τον όγκο. Μαθαίνει μονάδες μέτρησης, την αιτιολόγηση και τη λογική σκέψη. Τα αισθητηριακά υλικά προωθούν την κατανόηση της βάσης του δέκα. Το παιδί μαθαίνει μαθηματικές σχέσεις όπως είναι η ισότητα και η ανισότητα.
- Αναπτύσσει επίσης τη συγκέντρωσή του, την αίσθηση της τάξης και, τελικά, τη διάνοιά του.